Tuesday, June 22, 2010

मोडेन, पण...

तो.. वक्तशीर, नोकरीत रुजू झाल्यापासून २३ वर्षांत एकदाही उशीरा ऑफ़िसमध्ये गेला नाही. एकही सिक लिव्ह घेतली नाही. एक दिवस, काही अनियंत्रित कारणामुळे १५ मिनिटे उशिरा आला. चुक त्याची नव्हती. उशिर झाला होता हे मात्र खरं. साहेबांनी "लेट-मार्क" लावलं. त्याच्याकडून निषेध झाला. साहेबांनी ऐकलं नाही. २३ वर्षांचा हवाला देऊनही उपयोग झाला नाही. तो आमरण उपोषणावर गेला. बायको, मुलं, मित्र, सहकर्मचारी यांनी समजावून पाहिले. त्याने ऐकले नाही. ३० व्या दिवशी अशक्त होवून त्याने प्राण सोडले. कंपनीने प्रकरण विनाकारण ताणून धरल्यामुळे साहेबांना बर्खास्त केले.


त्या दोन कुटुंबांत पारंपारिक वैमनष्यं. पिढ्यानपिढ्या चालत आलेलं. नविन पिढी आधुनिक. त्यातील एका कुटुंबातील मुलगा शिकायला परदेशी गेला. या वैमनष्याचा त्याला तिटकारा. मायदेशी परतल्यावर शत्रूपक्षाच्या समवयस्क मुलाला नदीन पडून मरता मरता वाचवले. दोन्ही कुटुंबांना ही बातमी कळली. ज्याला वाचवण्यात आले त्या मुलाचा त्याच्याच वडिलांनी खून केला. आपला मुलगा मरता मरता वाचला या आनंदापेक्षा, तो "त्या" कुटुंबाच्या एका सदस्याने उपकार केले म्हणून वाचला, ही वस्तूस्थिती जास्त सलणारी होती.


स्वातंत्र्यपुर्व भारतातील एका राजेशाही घराण्यातला त्याचा जन्म. देश संघटीत झाल्यानंतर होतं नव्ह्तं ते सगळं नेलं. सोन्याच्या झारीतून दुध प्यायलेला तो, आज दुध विकत घेण्याची ऐपत नव्हती. त्यांच्याच महालातील एक पारंपारिक नौकरांचं कुटुंब. स्वातंत्र्यानंतर नशिब बदललं. लहानश्या कापडाच्या दुकानाचं मोठ्या उद्योगात रुपांतर झालं. जुन्या ‌ऋणानुबंधामुळे त्या कुटुंबाने त्याला एका उच्च पदावर नोकरी बहाल केली. पण त्याने उर्वरित आयुष्य गल्लो-गल्ली भिक मागत काढलं.


परिवारातील सर्व पुरुष सदस्यांनी सशस्त्र सेनेत भरती व्हावं हा अट्टाहस. त्याचं मन संगीतात रमलेलं. लहानपणापासून मिळालेले बाळकडू, साम-दाम-दंड-भेद हे सुद्धा त्याला रोखू शकले नाहीत. प्रौढ झाल्यावर त्याने सहन न होवून घर सोडलं. वडिलांनी संबंध तोडले. काही वर्षांतच तो एक नावाजलेला संगीतकार झाला. परदेशी एका कार्यक्रमासाठी जात असताना विमान अपघातात अनेकांबरोबर प्राणांस मुकला. सरकारने अनेक वर्षांनी मरणोत्तर "पद्मश्री" जाहीर केला. त्याच्यावतिने पुरस्कार एका मित्राने स्विकारला.

Monday, May 10, 2010

काळाच्या मुठीतूनं, जे बी गेलं निसटूनं


परत एकदा पक पक पकाक बघत होतो. त्यात मधेच एक दु:खी पण अप्रतिम अशी ओळ आहे... "काळाच्या मुठीतूनं, जे बी गेलं निसटूनं, फ़िरून उकरावं, कशापायी?" माझ्या या पोस्टचा आणि चित्रपटातील प्रसंगाचा तसा अर्थार्थी संबंध नाही. मग संदर्भ सोडून हे वाक्य मी का निवडलं? तर काळाच्या मुठीतून जे निसटून गेलं आहे ते परत उकरुन काढण्यासाठी!

आजच्या माहिती तंत्रद्यानाच्या जगात बऱ्याचश्या मागे राहून गेलेल्या गोष्टी पुन्हा उकरुन काढता येतात. उदाहर्णार्थ जुन्या जाहिराती. मध्यंतरी "युट्युब" वर वेळ घालवताना अर्थात टि.पी. करताना काय काय सापडलं म्हणून सांगू! गोंडस पारशी मुलाची "जलेबी" वाली धारा तेलाची जाहिरात... अजन्ता घडाळ्याच्या ठोक्याना ताल देणारी आजी.. एशियन पेंटसची जवान सिमेवरून परत येतो आणि आरती घेताना आपल्या मुलाच्या हातावरून हात फ़िरवतो... फ़ेव्हीकॉलच्या जाहिरातीतर विचारायलाच नको! पारले जी ची "हमको पता है जी" वाले आजोबा आणि नातवंडं....इथपासून तर बुलंद भारत की बुलंद तस्वीर.....हमारा बजाज पर्यंत... खोटं वाटेल... पण अक्षरशह: डोळ्यातून पाणी आलं... का ते कळलं नाही. काळच्या ओघात वाहुन गेलेलं निरागस बालपण आठवल्यामुळे असेल कदाचीत....

तर हिप्नोटाईज्ड झाल्यासारखा मी एकामागून एक व्हिडीयोज बघायला लागलो. "एक चिडीया" आणि "मिले सुर मेरा तुम्हारा" बघुन तर लहान मुले कार्टुन बघताना करतात तसा माझा चेहरा झाला होता:) "पूरबसे सुर्य उगा" वाली साक्षरता मिशनची जाहीरात बघून खरच सरकारी माध्यमांचं कौतुक करावसं वाटलं. त्याकाळी मोजकी साधनं असुनही जनजागृतीची ही अप्रतीम जाहिरात त्यानी बनवली होती.

ही पोस्ट केवळ जुन्या जाहिरातींबद्दल नाही. काही जीव्हाळाच्या गोष्टी; ज्यांचा कालांतराने त्या कालबाह्य झाल्याने विसर पडला, त्या उकरुन काढण्यासाठी ही पोस्ट. त्यापैकी काहींची यादी खालील प्रमाणे....

लहान मुलांसाठी असलेलं एकमेव मराठी कॉमिक्स...... "चांदोबा"

डस्टर-पिंजर-खार-कबुतर-ढोली असला "रॉक-पेपर-सिझर" चालीवरचा मराठी खेळ (मी कबुतरला खब्बुतर म्हणत असे कारण खार म्हंटल्यावर कबुतर पेक्षा खब्बुतर म्हणणं सोपं पडे :))

मुलींकरता असलेला खेळ.....भुलाबाई (मी लहान असताना माझ्या बहिणीबरोबर जात असे. भुलाबाईचे गाणे थोडे थोडे अजुनही आठवतात. त्यात अडकित जाऊ खिडकीत जाऊ खिडकीत होता बत्ता.... भुलोजीला लेक झाला नाव ठेवा दत्ता, असल्या चालीवर एक यमक जुळणारं गाणं होतं, ते माझं "फ़ेव्हरेट"!)

कंचे (कंचे म्हणजे खेळण्यातले काचेचे मार्बल्स) आणि कंच्यासारख्याच पण पांढऱ्या, दगडी आणि मोठ्या असलेल्या पखांड्या.

अंधळी कोशींबीर... (हि बहुदा अजुनही खेळली जाते)

डोंगराला आग लागली पळा पळा नावाचा एक मैदानी खेळ होता.... तो कसा खेळतात ते आता आठवत नाही :(


आमलेट की चॉकलेट हा ७ चौकट आखुन खेळाला जायचा. त्याची रचना
 खालीलप्रमाणे होती.



क्रमाक्रमाने एक एक रकान्यान दगड टाकत जायचा आणि ज्या रकान्यानत दगड असेल त्या रकान्याशिवाय उरलेल्या रकान्यात लंगडी घालत जायचं आणि परत यायचं. दगड ठरलेल्या रकान्याच्या बाहेर गेला किंवा दोन्ही पाय जमिनीला टेकले की खेळाडू बाद!

उन्हाळ्यात पाहुणे घरी आले कि दुपारी ठरलेला खेळ..... व्यापार आणि पट (होय...तोच शकुनी मामावाला). शिवाय सत्ते लावणी, पाच-तिन-दोन, रमी हे ही होतेच.

पावसाळ्यात मामाच्या गावी एक "खुपसणी" नावाचा खेळ असायचा. लोखंडाची सळाख दुर फ़ेकायची. ओल्या जमिनीमुळे ती आत खुपसायची म्हणून खुपसणी!

युनिसेक्स खेळ.... लगोरी.

सर्वात लोकप्रिय हिंदी कॉमिक्स.... चाचा चौधरी (चाचा चौधरी का दिमाग कॉम्प्युटरसेभी तेज चलता है! :))

दुरदर्शन वरिल गाजलेल्या मालिका..... चंद्रकांता, स्कूल डेज, सॅम और गोपी वाली तहकीकात, पंकज कपूर ची फ़टीचर आणि करमचंद जासुस, अलिफ़ लैला, अफ़साने, इ. इ.

सध्या इतकाच.... तुम्हाला आठवलं असं काही तर मलाही कळवा!